ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କୁହନ୍ତି ଯେ, “ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବିଷୟମାନଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ କରୁନଥିବା ପୁରୁଷର କେବଳ ବିଷୟମାନେ
ନିବୃତ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି; ବିଷୟଭୋଗ ପ୍ରତି ରହିଥିବା ଆସକ୍ତି ନିବୃତ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ପରମାତ୍ମାଙ୍କର ସାକ୍ଷାତକାର କରିଥିବାରୁ
ଏହି ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ପୁରୁଷଙ୍କର ତ ଆସକ୍ତି ବି ନିବୃତ୍ତ ହୋଇଯାଇଥାଏ”(2.59) । ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଭୌତିକ ଯନ୍ତ୍ର ଏବଂ ଏକ
ନିୟନ୍ତ୍ରକ ଅଛି । ମନ ହେଉଛି ସମସ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକର ନିୟନ୍ତ୍ରକଙ୍କ ମିଶ୍ରଣ । ଲାଳସାକୁ ବଜାୟ ରଖୁଥିବା ନିୟନ୍ତ୍ରକ ଉପରେ
ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆମକୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ‘ରସ’ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ପାଚିଲା ଫଳ କାଟିବା ପରେ ଚିପିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରସ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ନାହିଁ ।
କ୍ଷୀରରେ ଲହୁଣୀ ସହିତ ସମାନ । ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକରେ ଥିବା ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଲାଳସା ହେଉଛି ଏହିପରି ଗୋଟିଏ ରସ ।
ଅଜ୍ଞତା ସ୍ତରରେ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବସ୍ତୁ ସହିତ ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇ ଦୁଃଖ ଏବଂ ସୁଖର ଧୃବ ମଧ୍ୟରେ ଝୁଲୁଥାନ୍ତି ।
ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ, ବାହ୍ୟ ପରିସ୍ଥିତି ଯେପରିକି ଅର୍ଥର ଅଭାବ କିମ୍ବା ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କାରଣରୁ ମିଠା ପରି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ
ବସ୍ତୁ ପରିତ୍ୟକ୍ତ କରନ୍ତି କିନ୍ତୁ ମିଠା ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା ରହିଥାଏ ।ବାହ୍ୟ ପରିସ୍ଥିତିରେ ନୈତିକତା, ଭଗବାନଙ୍କୁ ଭୟ କିମ୍ବା ଆଇନର ଭୟ
କିମ୍ବା ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଯତ୍ନ, ବୃଦ୍ଧାବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇପାରେ । ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ବିଷୟରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସୂଚାଉଛନ୍ତି
ଯେଉଁଠାରେ ଲାଳସା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ଚାଲିଯାଏ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତମ୍ରେ (11:20:21) ଏକ ବ୍ୟବହାରିକ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକୁ
ବଣୁଆ ଘୋଡା ସହିତ ତୁଳନା କରନ୍ତି ଯାହା ଜଣେ ପ୍ରଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ ଯିଏ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ
ସହିତ ଦୌଡେ । ଯେତେବେଳେ ସେ ସେମାନଙ୍କୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବୁଝନ୍ତି ସେତେବେଳେ ସେ ନିଜ ଇଚ୍ଛା ଅନୁଯାୟୀ ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ
ଚଢ଼ିବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି ।
ଏଠାରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ପାଇଁ ଦୁଇଟି ବିଷୟ ଅଛି ଯେ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ଘୋଡାମାନଙ୍କୁ ଏକାଥରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରିବେ ନାହିଁ
କାରଣ ସେମାନେ ତାଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିବେ । ସମାନ ଭାବରେ, ଆମେ ଏକାଥରକେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଆରମ୍ଭ
କରିପାରିବୁ ନାହିଁ । ଯେତେବେଳେ ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ ଭଲଭାବରେ ବୁଝିବା, ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ଆଣିବାରେ ସକ୍ଷମ ହେବା
। ଦ୍ୱିତୀୟତଃ, ଯେତେବେଳେ ଆମେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକର ପ୍ରଭାବରେ ଥାଉ, ଆମକୁ ସଚେତନ ହେବାକୁ ପଡିବ ଯେ ଆମକୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକୁ
ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ସଚେତନତା ଏବଂ ଲାଳସା ଏକତ୍ର ରହିପାରିବେ ନାହିଁ । ସଚେତନତା ଭିତରେ ଆମେ ଲାଳସାର ଶିକାର ହୋଇପାରିବା ନାହିଁ
କାରଣ ଏହା କେବଳ ଅଜ୍ଞାନତାରେ ଘଟେ ।
https://samajaepaper.in/imageview_55_382024204027829_4_83_04-08-2024_7_i_1_sf.html