ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କୁହନ୍ତି, “ଯାହାଙ୍କ ଅନ୍ତଃକରଣଜ୍ଞାନ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନରେ ତୃପ୍ତ, ଯାହାଙ୍କ ସ୍ଥିତି ବିକାରଶୂନ୍ୟ, ଯାହାଙ୍କ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବଶୀଭୂତ ହୋଇ ଯାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଯାହାଙ୍କ ପାଇଁ ମାଟି, ପଥର ଏବଂ ସୁନା ସମାନ, ତାଙ୍କୁ ଯୁକ୍ତ ଅର୍ଥାତ୍ ଭଗବତ୍ପ୍ରାପ୍ତ ଯୋଗୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ”(6.8) ।
ଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ନିଜ ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ଏହାକୁ ପ୍ରାପ୍ତ କରେ, ସେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଏ । ବିଜ୍ଞାନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଜିନିଷ ଏବଂ ଲୋକଙ୍କ ବିଷୟରେ ଜିଜ୍ଞାସା ଭାବରେ କରାଯାଇ ପାରେ । ଏହି ସମସ୍ତ ଜିଜ୍ଞାସାର ସେମାନଙ୍କର ଉତ୍ତର ସହିତ ସଂଗ୍ରହ ଅନ୍ୟ କିଛି ନୁହେଁ, ବରଂ ସେହି ଜ୍ଞାନ ଯାହା ସର୍ବଦା ଅତୀତରେ ଘଟେ ଏବଂ ପୁସ୍ତକଗୁଡିକରେ ଉପଲବ୍ଧ । ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଯାତ୍ରାର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଜିଜ୍ଞାସା ସହାୟକ ହୁଏ କିନ୍ତୁ ଏହାର ସୀମା ଅଛି । ଏପରିକି ବିଜ୍ଞାନକୁ ମଧ୍ୟ ଏହାର ସୀମିତତାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେବାକୁ ପଡେ ଯେମିତିକି ଅନିଶ୍ଚିତତାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ, କଣ ଏବଂ ତରଙ୍ଗମାନଙ୍କର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଦ୍ୱୈତ ଇତ୍ୟାଦି ।
ଅନ୍ୟପଟେ, ଯେବେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅସ୍ତିତ୍ୱ ଶାଶ୍ୱତ ଅଟେ, ବ୍ୟକ୍ତ (ପ୍ରକଟ) ନିରନ୍ତର ବଦଳୁ ଥାଏ । ଜିଜ୍ଞାସା ଉତ୍ତର ଖୋଜେ, କିନ୍ତୁ ଅସ୍ତିତ୍ୱ ଅଭିଜ୍ଞତା ଆକାରରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ଯାହା ଆମ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଏବଂ ସେଗୁଡିକୁ ବାଣ୍ଟିବାର କୌଣସି ଉପାୟ ନାହିଁ । ଜ୍ଞାନରେ ତୃପ୍ତିର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଯେ ସମସ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ମିଳିଯାଇଛି, ବରଂ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେ ଜଣଙ୍କର ଜିଜ୍ଞାସା ସମାପ୍ତ ହୋଇଯାଇଛି ଯାହା ଏକ ସାକ୍ଷୀ କିମ୍ବା ଦ୍ରଷ୍ଟା ସ୍ଥିତି ଛଡା ଆଉ କିଛି ନୁହେଁ । ମୂଳତଃ ଏହା ଜିନିଷ, ଲୋକ ଏବଂ ପରିସ୍ଥିତିକୁ କୌଣସି ଆଶା ବିନା କିମ୍ବା ଯଥାର୍ଥ ରୂପରେ ସ୍ୱୀକାର କରିବା ଯାହା ପସନ୍ଦହୀନ ସଚେତନତାର ଅବସ୍ଥା ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସ୍ଥିର ରହିବା ଏବଂ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକ ଉପରେ ବିଜୟପ୍ରାପ୍ତ କରିବା ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ କେହି ଆମକୁ ପ୍ରଶଂସା କରନ୍ତି, ଆମେ ଅନୁମାନ କରୁ ଯେ ଆମେ ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ଅଟୁ ଏବଂ ଯେତେବେଳେ କେହି ସମାଲୋଚନା କରନ୍ତି ଆମେ କ୍ରୋଧିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହା ଜାଣି କରି ଯେ, ପ୍ରଶଂସା ଏକ ମଧୁର ବିଷ ଏବଂ ଜାଲ ପରି, ଆମେ ପ୍ରଶଂସା ଏବଂ ସମାଲୋଚନାର ଧୃବକୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ସହଜରେ ଆମର ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିପାରିବା । ଯେତେବେଳେ ଆମେ ପ୍ରଶଂସା, ସମାଲୋଚନା, ସୁନା, ମାଟି ଏବଂ ପଥରକୁ ଏକ ସମାନ ମାନି କରି ସମତ୍ୱ ହାସଲ କରୁ, ଆମେ ସ୍ଥିର ଅଟୁ ।
https://samajaepaper.in/imageview_142_11102025211133712_4_83_12-10-2025_6_i_1_sf.html