ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଛନ୍ତି ଯେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜକୁ ନିଜେ ଉଦ୍ଧାର କରେ ଏବଂ ନିଜକୁ ଅଧୋଗତିରେ ପକାଇବା ପାଇଁ ନିଜେ ଦାୟୀ ହୁଏ (6.5) । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏହି ଦାୟିତ୍ୱକୁ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ମାର୍ଗ ବିଷୟରେ ଉପଦେଶ ଦେଉଛନ୍ତି ଏବଂ କହୁଛନ୍ତି “ଯେଉଁ ଜୀବାତ୍ମା ଦ୍ୱାରା ମନ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସହିତ ଶରୀରକୁ ଜୟ କରାଯାଇଛି, ସେହି ଜୀବାତ୍ମା ନିଜେ ହିଁ ନିଜର ମିତ୍ର ଏବଂ ଯାହାଦ୍ୱାରା ମନ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ଶରୀରକୁ ଜୟ କରାଯାଇ ନାହିଁ, ସେ ନିଜେ ହିଁ ନିଜର ଶତ୍ରୁ ପରି ଆଚରଣ କରେ” (6.6) । ମୂଳ କଥା ହେଉଛି ନିଜ ଉପରେ ବିଜୟ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବା । ଆତ୍ମା ଶବ୍ଦ ଏକ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ନିର୍ମାଣରେ ବାରଥର ଶ୍ଳୋକ 6.5 ଏବଂ 6.6ରେ ପ୍ରକଟ ହୁଏ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଅନେକ ବ୍ୟାଖ୍ୟାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଜଣେ ସାଧକଙ୍କ ପାଇଁ, ପର ଶ୍ଳୋକରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସନ୍ଦର୍ଭ ନିଜ ଉପରେ ବିଜୟ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାର ମୂଳ ବିଷୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟତା ପ୍ରଦାନ କରିବ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଛନ୍ତି, “ଶୀତ-ଉଷ୍ଣ ଓ ସୁଖ-ଦୁଃଖରେ ତଥା ମାନ-ଅପମାନରେ ଯାହାଙ୍କ ଅନ୍ତଃକରଣର ବୃତ୍ତିଗୁଡିକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଶାନ୍ତ ରହନ୍ତି, ସେପରି ସ୍ୱାଧୀନ-ଆତ୍ମାବିଶିଷ୍ଟ ପୁରୁଷଙ୍କ ଜ୍ଞାନରେ ପରମାତ୍ମା ସମ୍ୟକ ରୂପେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍ ତାଙ୍କ ଜ୍ଞାନରେ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କିଛି ହିଁ ରହେ ନାହିଁ” (6.7) । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଚିରସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ୱନ୍ଦକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ।
ଅର୍ଜୁନ ଅନେକ ଯୁଦ୍ଧରେ ଜିତିଥିଲେ ଯାହା ତାଙ୍କୁ ଖୁସି ଦେଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର ଯୁଦ୍ଧରେ ତାଙ୍କ ଗୁରୁ, ବନ୍ଧୁ ଏବଂ ସମ୍ପର୍କୀୟମାନେ ବିରୋଧୀ ସୈନ୍ୟବାହିନୀରେ ଥିଲେ ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେ ନିଜ ଲୋକଙ୍କୁ ହରାଇବାର ଭୟ ଏବଂ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତୁରନ୍ତ ତାଙ୍କୁ କୁହନ୍ତି ଯେ ଯେତେବେଳେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବସ୍ତୁଗୁଡିକ ସହିତ ସାକ୍ଷାତ ହୁଏ, ସେ ଥଣ୍ଡା-ଗରମ, ସୁଖ-ଦୁଃଖର ଧୃବଗୁଡିକ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଯାହା କ୍ଷଣିକ ଅଟେ ଏବଂ ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ ସହ୍ୟ କରିବା ଶିଖିବା ଉଚିତ୍ (2.14) । ଏହି ଅନିତ୍ୟଗୁଡିକ ସହ୍ୟ କରିବା ହିଁ ଆତ୍ମନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଅଟେ ।
ଆମେ ଦୈନନ୍ଦିତ ଜୀବନରେ ପ୍ରଶଂସା ଏବଂ ସମାଲୋଚନାର ଧୃବ ଦ୍ୱାରା ବହୁତ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଉ, ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଅଟକାଇବା ପାଇଁ କୌଣସି ଉପାୟ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ପରିଚୟ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ସେମାନଙ୍କୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ଉପରେ ଜୋର୍ ଦେଉଛନ୍ତି ।
ସଫଳତାର ବିଷୟରେ ଆମର ସାଧାରଣ ବୁଝାମଣା ଏହା ଯେ ଆମେ ଯାହା ଚାହୁଁଛୁ ତାକୁ ପାଇବା । କିନ୍ତୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଏହା ଶାନ୍ତି ଏବଂ ଆତ୍ମ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହାସଲ କରିବା ଯାହା ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ସହ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ହେବା । ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପଥରେ ଆମର ପ୍ରଗତିକୁ ପରୀକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଏହି ମାନଦଣ୍ଡକୁ ଉପଯୋଗ କରାଯାଇପାରିବ ।
https://samajaepaper.in/imageview_158_410202520564697_4_83_05-10-2025_6_i_1_sf.html