ଯୋଗ ହେଉଛି ଆମର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଏବଂ ବାହ୍ୟ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ମିଳନ । କର୍ମଯୋଗ, ଭକ୍ତିଯୋଗ, ସାଂଖ୍ୟଯୋଗ, ବୁଦ୍ଧିଯୋଗ ପରି ଅନେକ ପଥ ଦ୍ୱାରା ଏହା ହାସଲ ହୋଇପାରିବ । ଜଣଙ୍କର ପ୍ରକୃତି ଆଧାରରେ ସେ ତାଙ୍କର ଅନୁକୂଳ ପଥ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୋଗ ପ୍ରାପ୍ତ କରିପାରିବ । 

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ କୁହନ୍ତି, “ଏହି ସମତ୍ୱ ରୂପକ ବୁଦ୍ଧିଯୋଗ ଅପେକ୍ଷା ସକାମ କର୍ମ ଅତ୍ୟନ୍ତ ନିମ୍ନଶ୍ରେଣୀର ଅଟେ । ତେଣୁ ତୁମେ ସମବୁଦ୍ଧିରେ ହିଁ ରକ୍ଷାର ଉପାୟ ଖୋଜ ଅର୍ଥାତ୍‌ ବୁଦ୍ଧିଯୋଗର ହିଁ ଆଶ୍ରୟ ଗ୍ରହଣ କର; କାରଣ, ଫଳର କାରଣ ହେଉଥିବା ଲୋକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୀନ’’(2.48) । ହେ ଅର୍ଜୁନ! ଏହି କର୍ମଯୋଗରେ ନିଶ୍ଚୟାତ୍ମିକା ବୁଦ୍ଧି ଗୋଟିଏମାତ୍ର ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ଅସ୍ଥିରବିଚାରଯୁକ୍ତ ବିବେକହୀନ ସକାମ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କର ବୁଦ୍ଧି ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ବହୁପ୍ରକାର ଓ ଅସଂଖ୍ୟ ହୁଏ (2.41) ।

ଥରେ ବୁଦ୍ଧି ସୁସଙ୍ଗତ ହୋଇଗଲେ, ଏକ ଯବକାଚ ଯେମିତି ଆଲୋକକୁ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରେ, ଏହା ଯେକୌଣସି ବୌଦ୍ଧିକ ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ସକ୍ଷମ । ନିଜ ଆଡ଼କୁ ଯାତ୍ରା ସହିତ ଯେକୌଣସି ଯାତ୍ରା, ଦିଗ ଏବଂ ଗତି ସହିତ ଜଡିତ । ଏଠାରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବୁଦ୍ଧିଯୋଗର ସନ୍ଦର୍ଭ ଆତ୍ମା ଆଡ଼କୁ ଯାତ୍ରାର ଦିଗ ବିଷୟରେ । ସାଧାରଣତଃ, ଭୌତିକ ଜଗତରେ ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ଆମେ ସୁସଙ୍ଗତ ବୁଦ୍ଧି ବ୍ୟବହାର କରୁ, କିନ୍ତୁ ନିଜ ଯାତ୍ରାକୁ ନିଜ ଆଡ଼କୁ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । 

ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ସୁସଙ୍ଗତ ବୁଦ୍ଧି ବ୍ୟବହାର କରିବାର ପ୍ରଥମ ପଦକ୍ଷେପ ହେଉଛି ଆମେ ସମସ୍ତ ବିଷୟର ସମୀକ୍ଷା କରିବା, ଯେପରିକି ଆମର ଗଭୀର ମୂଳ, ଭାବନା, ଧାରଣା, ଚିନ୍ତାଧାରା, କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଆମେ କହୁଥିବା ଶବ୍ଦ । ଯେପରି ବିଜ୍ଞାନ ଜ୍ଞାନର ସୀମାକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରଶ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରେ, ସେହିପରି ଅନୁସନ୍ଧାନ ଆମକୁ ଚରମ ସତ୍ୟକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ । 

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆହୁରି କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯାହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି କାର୍ଯ୍ୟର ଫଳ ପାଇବା, ସେମାନେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେବା ନିଶ୍ଚିତ । ଇଚ୍ଛାକୃତ ଫଳାଫଳ ମାଧ୍ୟମରେ ସୁଖ ପାଇବାକୁ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ଥାଏ ।କିନ୍ତୁ ଏକ ଧୃବୀୟ ଦୁନିଆରେ, ସମୟ ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୁଖ ଶୀଘ୍ର ଦୁଃଖରେ ପରିଣତ ହୁଏ, ଯାହା ଆମ ଜୀବନକୁ ନର୍କରେ ପରିଣତ କରେ । 

କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆମକୁ ଧୃବରୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରନ୍ତି ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଆମକୁ ଏହି ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଗୁଡ଼ିକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧି ବ୍ୟବହାର କରି ଆତ୍ମବାନ ହେବାକୁ କୁହନ୍ତି । ଏହା ଜାଣିବା କିମ୍ବା କରିବା ନୁହେଁ, କେବଳ ହେବା ।

https://samajaepaper.in/imageview_54_1152024211452933_4_83_12-05-2024_6_i_1_sf.html