ଜୀବନ ହେଉଛି ଏକ ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା । ଆମକୁ ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ତେଜନା ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ଏବଂ ଆମେ ସେଗୁଡିକର ଉତ୍ତର
ଦେଇଥାଉ ।ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କୁହନ୍ତି; “ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞ ସାଙ୍ଖ୍ୟଯୋଗୀ ଦେଖୁଥାଇ, ଶୁଣୁଥାଇ, ଛୁଉଁଥାଇ, ଶୁଂଘୁଥାଇ,
ଖାଉଥାଇ, ଚାଲବୁଲ କରୁଥାଇ, ଶୋଉଥାଇ, ଶ୍ୱାସକ୍ରିୟା କରୁଥାଇ, କଥା କହୁଥାଇ, ତ୍ୟାଗ କରୁଥାଇ, ଗ୍ରହଣ କରୁଥାଇ ତଥା ଆଖି
ଖୋଲୁଥାଇ, ବୁଜୁଥାଇ ଇତ୍ୟାଦି ସବୁ କରୁଥାଇ ବି ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ହିଁ ନିଜ ନିଜ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଛନ୍ତି ଜାଣି ‘ମୁଁ କିଛି ବି କରୁ
ନାହିଁ’ ବୋଲି ଭାବିବା ଉଚିତ” (5.8 ଏବଂ 5.9)ଏହି ଅସ୍ତିତ୍ୱଗତ ଶ୍ଳୋକରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସତ୍ୟ ଜାଣିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ଚରମ ଅଭିଜ୍ଞତାକୁ
ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଛନ୍ତି ।
ଯେପରିକି ଆମେ ନିୟମିତ ଭାବରେ ପ୍ରଶଂସା ଏବଂ ଅପମାନରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଭାବନାକୁ ଅନୁଭବ କରୁ, ଆମେ ଦେଖୁ ଯେ ପ୍ରଶଂସା
ଆମ ନିଜକୁ ଭୁଲାଇ ଦିଏ ଯେପରିକି ଗୀତରେ ତା’ର ଦକ୍ଷତା ବିଷୟରେ ବିଲୁଆର ପ୍ରଶଂସା ଶୁଣିବା ପରେ ପ୍ରବାଦରେ କାଉ ନିଜକୁ
ଭୁଲିଯାଏ ଏବଂ ମୁହଁ ଭିତରେ ଥିବା ମାଂସ ଛାଡିଦିଏ । ସେହିଭଳି, ଯେତେବେଳେ ସମାଲୋଚନା ହୁଏ, ସମାଲୋଚନାର ତୀବ୍ରତା ଏବଂ
ସମାଲୋଚକଙ୍କ ଶକ୍ତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଆମର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନୀରବରୁ ମୁଖଗତ କିମ୍ବା ଶାରୀରିକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
ଆମେ ଏହି ସମାଲୋଚନା ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଉତ୍ସାହକୁ ସତ୍ୟ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରୁ ଏବଂ ଆମେ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ପରିଚିତ
ହେଉ । ଏହା ଦୁଃଖର କାରଣ ହୋଇଥାଏ, ବିଶେଷତଃ ଯେତେବେଳେ ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ ନେଇଥାଉ ।
ଆମର ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକ ଆଧୁନିକ ସମୟର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣ ପରି, ଯାହା ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ ଭାବରେ ବାହ୍ୟ ଉତ୍ସାହ ଦ୍ୱାରା
ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ, ଯେପରିକି କାନକୁ ଶବ୍ଦ ଏବଂ ଆଖିକୁ ଆଲୋକ ଏବଂ ଏହି ଉତ୍ସାହ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ । ବାହ୍ୟ ଉତ୍ସାହର
ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ କିମ୍ବା ଆମ ଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇପାରେ । ଅଜ୍ଞତାରେ ବଞ୍ଚିବା ହେଉଛି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହେବା,
ଯେଉଁଠାରେ ଉତ୍ସାହର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଅଟେ । ତଥାପି ସଚେତନ ସହିତ ଆମେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରକୃତି ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରି
ଆମର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରିବା ଯାହା ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଭାବରେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବସ୍ତୁ ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହୁଏ ।
ପ୍ରଶଂସା ଏବଂ ଅପମାନ ଭଳି ଉତ୍ସାହ ସହିତ ଆମର ପରିଚୟ ହେଉଛି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ, ଯାହା ଜୀବନବ୍ୟାପୀ କର୍ମବନ୍ଧନର
ଦାଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ ତେଣୁ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆମକୁ ଅନୁଭବ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଭାବରେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ
ବସ୍ତୁ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଯାନ୍ତି ଏବଂ ମୁଁ କିଛି କରେ ନାହିଁ । ଏହି ଅନୁଭୂତି କର୍ତ୍ତା ଠାରୁ ସାକ୍ଷୀ ଆଡ଼କୁ ଯିବା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କିଛି
ନୁହେଁ ।

https://samajaepaper.in/imageview_48_1272025212757488_4_83_13-07-2025_6_i_1_sf.html