ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କୁହନ୍ତି: “କଇଁଛ ଯେପରି ନିଜର ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକୁ ସବୁଦିଗରୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରି ଆଣେ, ଏହି ପୁରୁଷ
ଯେତେବେଳେ ଠିକ୍ ସେହିପରି ନିଜର ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗ୍ରାହ୍ୟ ବିଷୟମାନଙ୍କରୁ ସକଳପ୍ରକାରେ ହଟାଇ ଆଣନ୍ତି,
ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କର ବୁଦ୍ଧି ସ୍ଥିର ବୋଲି ଜାଣିବ” (2.58) ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଅନ୍ତି କାରଣ ସେଗୁଡ଼ିକ ଆମର ଅନ୍ତରାତ୍ମା ଏବଂ ବାହ୍ୟ ଜଗତ ମଧ୍ୟରେ
ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାର । ସେ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ଆମକୁ ଆମ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବା ଉଚିତ୍ ଯେତେବେଳେ ଆମେ ନିଜକୁ
ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକର ବିଷୟ ସହିତ ଜଡିତ ହେବା ଦେଖୁ ଯେପରି ସାଙ୍କେତିକ କଇଁଛ ବିପଦର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଲେ ଏହାର ଅଙ୍ଗକୁ
ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନିଏ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ଅଛି । ଗୋଟିଏ ହେଉଛି ଆଖିଡୋଳା ଏବଂ ଅନ୍ୟଟି, ମସ୍ତିଷ୍କର ଅଂଶ ଯାହାକି ନିୟନ୍ତ୍ରକ,
ଯାହା ଏହି ଚକ୍ଷୁକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ।
ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା ଦୁଇଟି ସ୍ତରରେ ହୁଏ । ପ୍ରଥମଟି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷୟର ସର୍ବଦା ବଦଳୁଥିବା ବାହ୍ୟ ଜଗତ
ଏବଂ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଉପକରଣ (ଆଖିଡୋଳା) ମଧ୍ୟରେଯାହା ବିଶୁଦ୍ଧ ରୂପରେ ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ ଅଟେ । ଯେତେବେଳେ ଫୋଟନ୍
ଆଖିଡୋଳାରେ ପହଞ୍ଚେ ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କର ଭୌତିକ ଗୁଣ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରଭାବ ପକାନ୍ତି । ଦ୍ୱିତୀୟ ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା
ଆଖିଡୋଳା ଏବଂ ଏହାର ନିୟନ୍ତ୍ରକ ମଧ୍ୟରେ ହୁଏ ।
ଦେଖିବାର ଇଚ୍ଛା ହେଉଛି ଆଖିର ବିକାଶର କାରଣ ଏବଂ ସେହି ଇଚ୍ଛା ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକର ନିୟନ୍ତ୍ରକ
ଅଂଶରେ ବିଦ୍ୟମାନ । ଏହା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ଧାରଣା ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା ଯେଉଁଠାରେ ଆମେ ଯାହା ଦେଖିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ ତାହା ଦେଖୁଁ ଏବଂ ଯାହା
ଶୁଣିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ ତାହା ଶୁଣୁ । କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳରେ ଆମେ ଅନୁଭବ କରୁଛୁ ଯେ ବିରୋଧୀଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଅଧିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଉଛି
ଏବଂ ଏଥିରୁ ଆମେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନେଉଛୁ ଯେ ଅମ୍ପାୟାର ଅନ୍ୟାୟ କରୁଛନ୍ତି ।
ଯେତେବେଳେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କୁ ଉଲ୍ଲେଖ କରନ୍ତି, ସେ ନିୟନ୍ତ୍ରକ ଅଂଶ ବିଷୟରେ କହୁଛନ୍ତି ଯାହା
ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକରେ ଇଚ୍ଛା ସୃଷ୍ଟି କରେ । ତେଣୁ ଯେତେବେଳେ ଆମେ ଶାରୀରିକ ଭାବରେ ଆମର ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡିକୁ ବନ୍ଦ କରିଦେଉ,
ତା’ପରେ ମଧ୍ୟ ମନ ଆମର ଇଚ୍ଛାକୁ ଜୀବନ୍ତ ରଖିବା ପାଇଁ ଏହାର କଳ୍ପନା ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରେ କାରଣ ମନ ଏହି ସମସ୍ତ
ନିୟନ୍ତ୍ରକଙ୍କ ମିଶ୍ରଣ ଛଡା ଆଉ କିଛି ନୁହେଁ ।
ଏହି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଶ୍ଳୋକ ମାଧ୍ୟମରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆମକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରକକୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ବସ୍ତୁ ଅଂଶରୁ ପୃଥକ କରିବାକୁ
ମାର୍ଗଦର୍ଶନ କରୁଛନ୍ତି ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଆମେ ଉତ୍ତେଜକ କିମ୍ବା ନିରାଶାଜନକ ବାହ୍ୟ ପରିସ୍ଥିତିରୁ ସର୍ବଦା ଚରମ ସ୍ୱାଧୀନତା
(ମୋକ୍ଷ) ହାସଲ କରିପାରିବା । କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ପରିସ୍ଥିତିରେ କେତେବେଳେ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବା ତାହା ଜାଣିବାରେ ବୁଦ୍ଧିମାନୀ ।
https://samajaepaper.in/imageview_49_277202421164094_4_83_28-07-2024_7_i_1_sf.html