ଆଜୀବନ ଶିକ୍ଷଣ କ୍ଷମତା ହେଉଛି ଏକ ମନୁଷ୍ୟର ଅକ୍ଷୟ ନିଧି । ମୂଳ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି କିପରି ଶିଖିବା ଏବଂ କ’ଣ ଶିଖିବା ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କୁହନ୍ତି, “ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନୀମାନେ ସତ୍ୟକୁ ଜାଣିଛନ୍ତି ତାଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡବତ ପ୍ରଣାମ କରି, ସେବା କରି ଏବଂ ସରଳତା ପୂର୍ବକ
ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବ” (4.34) । ଦଣ୍ଡବତ ପ୍ରଣାମ, ବିନମ୍ରତା, ବିନୟଶୀଳତା, ଅନ୍ୟର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ
ବୁଝିବାର କ୍ଷମତା ଏବଂ ମୁଳତଃ ଖୋଲା ମନୋଭାବ ରଖିବାକୁ ପଡ଼ିବ ଯାହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅହଂକାରକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବା । ପ୍ରଶ୍ନ
କରିବା ହେଉଛି ଏକ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍‌ ସର୍କିଟ୍‌ର ଏକ ପ୍ରକାର ଫିଡ଼ବ୍ୟାକ୍‌ ଲୁପ୍‌ ଯେଉଁଠାରେ ଆମେ ଯାହା କହିଥାଉ ବା କରିଥାଉ ଏବଂ
ଆମେ କାହିଁକି ଏହା କହିଥିଲୁ ବା କରିଥିଲୁ ତାହା ଉପରେ ଆମେ ପ୍ରଶ୍ନ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଶ୍ନ ଶେଷ ନହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା
ଜାରି ରଖିବା । ସେବା ହେଉଛି କରୁଣା ।
ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି ଯେ କିଏ ଜ୍ଞାନୀ ବା ପ୍ରକୃତ ଗୁରୁ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ କିପରି ପାଇବା । ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭାଗବତମ୍‌ରେ
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଜଣେ ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ବୁଝାନ୍ତି ଏବଂ କୁହନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କର 24 ଗୁରୁ ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ସେ ପୃଥିବୀଠାରୁ କ୍ଷମା କରିବାକୁ
ଶିଖିଛନ୍ତି; ପିଲାଠାରୁ ନିର୍ଦ୍ଦୋଷତା; ପବନରୁ ଅନାସକ୍ତି; ମହୁମାଛିରୁ ଜମାଖୋରିରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା; ସୂର୍ଯ୍ୟରୁସମାନତା; ମାଛରୁ
ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କର ଜାଲ; ଏବଂ ତାଲିକା ଜାରି ରହିଛି । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିଖିବାର ତିନୋଟି ଗୁଣ ଆମ ଭିତରେ ଅଛି,
ଗୁରୁ ଆମ ଚାରିପାଖରେ ଅଛନ୍ତି ।
କ’ଣ ଶିଖିବା ବିଷୟରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ଯେ, ଯାହା ଜାଣିବା ପରେ ତୁମେ ଆଉ ଏପରି ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱରେ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ
ଯାହାଦ୍ୱାରା ତୁମେ ନିଜ ଭିତରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଦେଖିବ, ମୋତେ ମଧ୍ୟ (4.35) । ଏହି ଶ୍ଳୋକରେ ଏହା ମଧ୍ୟ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି
ଯେ ତାହାକୁ ଜାଣ ଯାହାକୁ ଜାଣିବା ପରେ ଜାଣିବାକୁ ଆଉ କିଛି ଶେଷ ରହେ ନାହିଁ । ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଏହା ଦୁନିଆର ସମସ୍ତ ବହି ପଢ଼ିବା
ବିଷୟରେ ନୁହେଁ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏହାକୁ ସରଳ କରନ୍ତି ଯେତେବେଳେ ସେ କୁହନ୍ତି ‘ଏହା ସେ ହିଁ’ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଆମେ ସମସ୍ତ
ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଏବଂ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ନିଜ ଭିତରେ ଦେଖିବୁ ।
ଆମେ ନିଜ ଭିତରେ ଭଲ ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମନ୍ଦକୁ ଗୌରବାନ୍ୱିତ କରୁ । ଏହି ଶ୍ଳୋକଟି କହିଛି ଯେ ଆମ ଭିତରେ ମଧ୍ୟ
ମନ୍ଦ ଅଛି ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭଲ ଅଛି ଏବଂ ଭଗବାନ ସର୍ବତ୍ର ଅଛନ୍ତି । ଥରେ ଏହି ସରଳ କଥା ଜାଣିବା ପରେ
ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ପାଇଁ କୌଣସି ସ୍ଥାନ ରହେ ନାହିଁ ।

https://samajaepaper.in/imageview_54_3152025221847652_4_83_01-06-2025_6_i_1_sf.html