ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସ୍ପଷ୍ଟ କହିଛନ୍ତି, “ଅଗ୍ନି ଯେପରି ଧୂଆଁରେ ଆବୃତ ହୋଇଥାଏ, ଦର୍ପଣ ଯେପରି ଧୂଳି ଦ୍ୱାରା ଆବୃତ ହୋଇଥାଏ ତଥା ଗର୍ଭ ଯେପରି ଜରାୟୁ ଦ୍ୱାରା ଆବୃତ ହୋଇ ରହିଥାଏ, ଏହି ଜ୍ଞାନ ସେହିପରି କାମ ଦ୍ୱାରା ଆବୃତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କର ନିତ୍ୟଶତ୍ରୁ ତଥା ଅଗ୍ନି ପରି କେବେ ତୃପ୍ତ ହେଉ ନ ଥିବା ଏହି କାମ ଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟର ଜ୍ଞାନ ଆବୃତ ହୋଇ ରହିଛି” (3.38 - 3.39) । 

ଏହାପୂର୍ବରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଥିଲେ ଯେ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଆମକୁ ସମ୍ମୋହିତ କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖିଛନ୍ତି । ରଜୋଗୁଣରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଇଚ୍ଛା ମଧ୍ୟ ସମାନ କରେ । ସେ ଆହୁରି ବିସ୍ତାର କରିଛନ୍ତି ଯେ, “ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣ, ମନ ଓ ବୁଦ୍ଧି- ଏମାନଙ୍କୁ କାମର ବାସସ୍ଥାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି କାମ ଏମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅର୍ଥାତ୍‌ ମନ, ବୁଦ୍ଧି ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ହିଁ ଜ୍ଞାନକୁ ଆଚ୍ଛାଦିତ କରି ଜୀବାତ୍ମାକୁ ବିମୋହିତ କରେ” (3.40) ।

ଏକ ଦର୍ପଣ ହେଉଛି ସାକ୍ଷୀର ଆଦର୍ଶ ଉଦାହରଣ । ଏହାର ଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ଏହା ସାମ୍ନାକୁ ଆଣିଥିବା ଉଭୟ ପରିସ୍ଥିତି ଏବଂଲୋକମାନଙ୍କୁ କୌଣସି ବର୍ଗୀକରଣ ନକରି ପ୍ରତିଫଳିତ କରିବା । ଏହାର ଅତୀତର ଭାର ନାହିଁ କିମ୍ବା ଭବିଷ୍ୟତରୁ କୌଣସି ଆଶା ନାହିଁ ଏବଂ ଏହା ସର୍ବଦା ବର୍ତ୍ତମାନରେ ବାସ କରେ । ଯେତେବେଳେ ଏହି ଜ୍ଞାନ ଧୂଳିରେ ଆବୃତ ହୁଏ ଏହାର ଫଳପ୍ରଦତା ହ୍ରାସ ହୁଏ । 

ଯେବେ କି ରୁପକ ଦର୍ପଣ ଆମର ବାସ୍ତବିକ ପ୍ରକୃତି ହୋଇଥିବାବେଳେ, ମଇଳା ହେଉଛି ଆମର ଅତୀତର ଅନୁପ୍ରାଣିତ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଇଚ୍ଛା କାରଣରୁ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିବା ଅତୀତର ଜମା । ସେହିପରି ଭାବରେ, ଆମର ଜାଣିବାର କ୍ଷମତା ହେଉଛି ଆମର ପ୍ରକୃତ ସ୍ୱରୂପ ଯାହା ଅସୀମ । କିନ୍ତୁ ଆମେ ଆମର ଏକତ୍ରିତ ସୀମିତ ଜ୍ଞାନ ସହିତପରିଚିତ ହୋଇଥାଉ । ସଂକ୍ଷେପରେ, ଅଶୁଦ୍ଧତା ହେଉଛି ଆମର ଅତୀତର ଜମା ଯେଉଁଠାରେ ଜ୍ଞାନ, ସୁଖ, ଦୁଃଖ, ଅପ୍ରୀତିକର ସ୍ମୃତି ଏବଂ ବିଚାର ଯାହା ଆମ ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ।ସେହିଭଳି, ଇଚ୍ଛାଗୁଡ଼ିକ ଆମର ଜ୍ଞାନକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ଆମ ଆତ୍ମାକୁ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱରେ ପକାଇଥାଏ । 

କର୍ମକ୍ଷେତ୍ରରେ ଏବଂ ପରିବାରରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପାରସ୍ପରିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଅତି ନିକଟରୁ ଦେଖିଲେ ଜଣାପଡେ ଯେ ଆମେ ଆମର ଅତୀତର ଭାରୀ ଭାରକୁ ବହନ କରୁଛୁ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନର କ୍ଷଣକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିବା କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡୁଛି ଯାହା ଦ୍ୱାରା କାର୍ଯ୍ୟସ୍ଥଳରେ ଉତ୍ପାଦକତା ହ୍ରାସ ପାଏ ଏବଂ ସଂପର୍କରେ ଭୁଲ ବୁଝାମଣା ହୁଏ ।

ଅତୀତରେ ବଞ୍ଚିବା ଦୁର୍ଗତି ଏବଂ ଏହାର ଚାବିକାଠି ହେଉଛି ଅତୀତ ଆମକୁ ଏହାର ଦାସ କରିପାରେ ନାହିଁ । ପ୍ରଥମେ, ଆମେ ଏହା ମଧ୍ୟରୁ କିଛିର ଉପଯୋଗ ଏକ ଉପକରଣ ରୂପରେ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତକରିପାରିବା ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମେ ଚେତନାର ବର୍ତ୍ତମାନ କ୍ଷଣ ସହିତ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବରେ ନିଜକୁ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ନକରି ପାରିଛୁ ।

https://samajaepaper.in/imageview_69_2512025215338186_4_83_26-01-2025_6_i_1_sf.html